Przegląd oceny ryzyka zawodowego – jak zrobić to prawidłowo?

Kodeks pracy stanowi, że nadrzędnym obowiązkiem pracodawcy jest: „(…) chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.”

Ten górnolotnie sformułowany obowiązek pracodawca może realizować poprzez prawidłowe przeprowadzanie i dokumentowanie ocen ryzyka zawodowego oraz zastosowanie niezbędnych środków profilaktycznych. Kwestia ta jest o tyle istotna, że w razie jakichkolwiek kontroli związanych z wypadkiem przy pracy lub występowaniem chorób zawodowych, Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) rozpoczyna kontrolę najczęściej właśnie od sprawdzenia kart ocen ryzyka zawodowego.

Ryzyko zawodowe jako element stosunku pracy

Niemal każda praca wiąże się z mniejszym lub większym ryzykiem zawodowym. Pod tym pojęciem rozumiane jest prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych skutków zdrowotnych u pracownika, związanych z wykonywaną pracą. Przyczynami ich pojawiania się mogą być negatywne czynniki występujące w środowisku pracy lub okoliczności wynikające ze sposobu jej wykonywania.

Narzędziem służącym zapewnieniu bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy jest właśnie ocena ryzyka zawodowego. Dzięki niej pracodawca może:

• rozpoznać zagrożenia występujące na stanowiskach pracy;
• ocenić jakie mogą być ich konsekwencje dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników;
• określić możliwe środki przeciwdziałania tym zagrożeniom.

W razie kontroli PIP, także inspektor będzie mógł dzięki niej zweryfikować, czy zastosowano wystarczające środki ograniczające lub eliminujące zagrożenia w miejscu pracy. Bezpośrednio wpłynie to także na ocenę z kontroli i wskazanie czy pracodawca wypełniał swoje obowiązki związane z bhp.

Ocena ryzyka zawodowego jednorazowo, okresowo czy wedle potrzeb?

Ocena ryzyka zawodowego nie jest czynnością jednorazową. Nie można bowiem przyjąć, że w okresie nawet kilku lat nie dojdzie do zmiany prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożeń związanych z wykonywaną pracą, albo że nie pojawią się nowe rozwiązania, pozwalające na lepsze eliminowanie i ograniczanie ryzyka zawodowego.

Obowiązkiem pracodawcy jest dokonywanie przeglądu oceny ryzyka zawodowego w celu weryfikacji jej aktualności. Takie przeglądy powinny odbywać się okresowo (cyklicznie), zwłaszcza dla stanowisk pracy oraz technologii i procesów o dużych zagrożeniach, a więc gdy skutki zagrożeń mogą być bardzo duże lub katastrofalne.

Ponadto aktualizacji oceny ryzyka zawodowego, niezależnie od jej okresowych przeglądów, należy dokonać między innymi, gdy:

• informacje wykorzystywane do oceny ryzyka straciły aktualność;
• stworzono nowe stanowiska pracy;
• wprowadzono technologiczne, organizacyjne lub osobowe zmiany na określonych stanowiskach pracy (np. wprowadzono nowe maszyny lub urządzenia);
• zmieniono obowiązujące wymagania, odnoszące się do ocenianych stanowisk pracy (czyli zmieniły się obowiązujące przepisy);
• stwierdzono, że stosowane środki ochrony są nieskuteczne lub niewłaściwe w świetle nowych informacji;
• konieczne jest wprowadzenie zmian w stosowanych środkach ochrony, stwierdzone np. w wyniku: monitorowania ich funkcjonowania, badania wypadku przy pracy, badania zdarzenia potencjalnie wypadkowego, badania przyczyn chorób zawodowych i dolegliwości związanych z pracą;
• występuje podejrzenie choroby zawodowej – wówczas przy aktualizacji oceny ryzyka zawodowego powinno się zwrócić uwagę na te czynniki szkodliwe, które mogą powodować wystąpienie danej choroby.

Ocena ryzyka zawodowego a dokumentacja pracownicza

Pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy musi uzyskać jego pisemne potwierdzenie zapoznania się z treścią przepisów i zasad bhp, a więc między innymi z kartą oceny ryzyka zawodowego. Każde składane przez pracownika oświadczenie o zapoznaniu się z oceną ryzyka zawodowego powinno zostać umieszczone w aktach osobowych, a konkretnie w ich części „B”.

Jak wspomniałam, ocena ryzyka jest procesem ciągłym. Dlatego w przypadku jakiejkolwiek aktualizacji oceny ryzyka zawodowego nie dość, że faktycznie pracodawca powinien z tą zmianą zapoznać pracownika, to dodatkowo jego oświadczenie w tym zakresie powinno zostać umieszczone również w aktach osobowych.

Podsumowując, ocena ryzyka zawodowego jest jednym z przejawów wypełniania przez pracodawcę obowiązku chronienia zdrowia i życia pracowników, poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Dzięki niej pracodawca może również udowodnić, że faktycznie podjął kroki konieczne do niwelowania zagrożeń, jakie mogą występować w środowisku pracy. Ma to faktyczne przełożenie na jego odpowiedzialność w razie wypadku przy pracy, czy wystąpienia choroby zawodowej.

Na co dzień doradzam Klientom kancelarii w sprawach dotyczących wypadków przy pracy i chorób zawodowych – w razie pytań, zachęcam do kontaktu.