„Warunkowe” orzeczenie lekarskie w medycynie pracy

Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) jest kierowanie pracowników na badania wstępne, okresowe i kontrolne. Obowiązkiem pracownika jest poddawanie się wszystkim zaleconym badaniom lekarskim.

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Co się jednak dzieje, gdy pracownik otrzymuje orzeczenie lekarskie, z którego wynika, że jest zdolny do pracy, ale pod warunkiem spełnienia określonych wymagań? W jaki sposób pracodawca powinien postąpić w razie otrzymania takiego „warunkowego” orzeczenia lekarskiego?

Treść orzeczenia lekarskiego

Orzeczenie lekarskie wydawane jest według wzoru określonego w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy.

Lekarz wydając orzeczenie stwierdza:

• brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku;
• istnienie przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie;
• istnienie przeciwwskazań zdrowotnych skutkujących u pracownika utratą zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy.

Orzeczenie lekarskie powinno być jednoznaczne, a jego treść ma być prosta do odczytania, tzn.:

• albo będzie to orzeczenie pozytywne – możliwości wykonywania konkretnej pracy przez pracownika
• albo negatywne – o braku takiej możliwości.

Przepisy rozporządzenia nie dają możliwości wydania tzw. „warunkowego” orzeczenia lekarskiego, które stwierdzałoby brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na określonym stanowisku pod warunkiem spełnienia pewnych wymagań.

Lekarz medycyny pracy dokonuje oceny zdrowia pracownika na podstawie informacji zawartych w skierowaniu, które uzupełnia pracodawca. Powinien więc podać szczegółowy opis warunków pracy pracownika, uwzględniający informacje o występowaniu czynników:

• niebezpiecznych,
• szkodliwych dla zdrowia,
• lub uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy.

Skierowanie powinno uwzględniać też wielkość narażenia oraz aktualne wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych w miejscu pracy.

Pracodawca powinien każdorazowo dokładnie opisać w skierowaniu stanowisko na którym zatrudniony jest pracownik, jako że takie skierowanie wraz z orzeczeniem stanowić może istotny dowód w razie jakichkolwiek sporów dotyczących zdrowia pracownika. Może być przydatny np. w sytuacji zaistnienia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej badanego pracownika.

Powszechność problemu „warunkowych” orzeczeń lekarskich

Niestety, lekarze w orzeczeniach bardzo często dopisują dodatkowe uwagi, przykładowo:

• „dźwiganie ciężarów do 5 kg”,
• „bez pracy w nocy”,
• „praca tylko na I-szą zmianę”,
• „praca na wysokości do 3 metrów”,
• „praca w szkłach korekcyjnych”,
• „praca w ochronie słuchu do 80 dB”.

Oczywiście często pojawiają się również inne, a jedynym ograniczeniem jest kreatywność lekarza orzecznika. Takie dopiski powodują jednak, że orzeczenie staje się wewnętrznie sprzeczne.

Z jednej strony takie orzeczenie wskazuje na zdolność do pracy pracownika, ale z drugiej strony wyłącznie pod warunkiem, że pracownik nie będzie wykonywać niektórych czynności z jego zakresu obowiązków albo nie będzie objęty przyjętą dla jego stanowiska organizacją pracy. W skrajnych przypadkach, takie orzeczenie może wskazywać na ograniczoną zdolność pracownika do wykonywania pracy na danym stanowisku.

„Warunkowe” orzeczenia medycyny pracy to poważny problem dla pracodawcy. Zawsze pojawiają się znaczące wątpliwości dotyczące interpretacji tego typu orzeczeń. O ile sądy często uznają, że wzmianka tego typu to tylko wskazówka profilaktyczna dla pracodawcy, o tyle Państwowa Inspekcja Pracy w swoich działaniach często staje na stanowisku, że jest to warunek w ścisłym tego słowa znaczeniu.

Aby wyeliminować jakiekolwiek wątpliwości, czy pracownik posiada zdolność do wykonywania pracy i można go do niej dopuścić, należy w każdym takim przypadku niezwłocznie reagować poprzez złożenie odwołania od orzeczenia lekarskiego.

Odwołanie od orzeczenia lekarskiego

Prawo wniesienia odwołania od orzeczenia lekarskiego przysługuje zarówno osobie badanej, jak i pracodawcy kierującemu na badanie. Pisemne odwołanie wraz z jego uzasadnieniem wnosi się w terminie 7 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego. Powinno odbyć się to za pośrednictwem lekarza, który wydał orzeczenie, a adresatem odwołania powinien być wojewódzki ośrodek medycyny pracy.

Badanie w trybie odwołania przeprowadzane jest w terminie 14 dni od dnia otrzymania odwołania przez wojewódzki ośrodek medycyny pracy. Orzeczenie, które zapada w ten sposób jest ostateczne. Obowiązkiem pracownika jest poddanie się badaniu.

Istotną kwestią z punktu widzenia pracodawcy jest to, że nie będzie musiał ponownie pokrywać kosztów badania. Działalność ośrodków odwoławczych jest finansowana z budżetu państwa.

W zależności od treści orzeczenia wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy, pracodawca będzie mógł podjąć odpowiednie działania dotyczące dopuszczenia do pracy zatrudnionego. Jeżeli pracownik jest zdolny do pracy – może świadczyć pracę na dotychczasowym stanowisku, jeżeli jest niezdolny do pracy – w zależności od okoliczności sprawy pracodawca może rozważać rozwiązanie z nim umowy o pracę lub podjąć inne działania.

Odwołanie od decyzji lekarza to procedura, z której warto skorzystać we wszystkich niejasnych sytuacjach dotyczących orzeczeń medycyny pracy. Dopuszczenie pracownika do pracy na podstawie „warunkowego” lub niepoprawnie wydanego orzeczenia lekarskiego to ryzyko dla pracodawcy. W razie kontroli, organ ją przeprowadzający może uznać, że zatrudniający narusza przepisy BHP i nałożyć na niego karę. Umożliwienie pracy na podstawie takiego orzeczenia może być obciążająca dla pracodawcy również w razie sporu, dotyczącego wypadku przy pracy, czy podejrzenia choroby zawodowej. Warto odpowiednio zareagować zawczasu.

Podsumowanie

Przepisy rozporządzenia nie dają lekarzowi prawa do wpisywania w orzeczeniu lekarskim jakichkolwiek dodatkowych uwag związanych z wykonywaniem pracy. Przepisy nie przewidują w tym zakresie żadnych wyjątków. Orzeczenie ma być jasne i w sposób klarowny odpowiadać na pytanie, czy kierowany na badania pracownik może wykonywać pracę na danym stanowisku w określonych skierowaniem warunkach.

Jeżeli z jakichkolwiek powodów, lekarz umieszcza w orzeczeniu dopiski, które powodują niejednoznaczność takiego orzeczenia, w interesie pracodawcy i pracownika jest niezwłoczne wyjaśnienie sprawy.