Obowiązki pracodawcy przy podejrzeniu choroby zawodowej

Coraz częściej pracodawcy otrzymują różnymi kanałami sygnały o tym, że dany pracownik podejrzewa u siebie „chorobę zawodową”. Pojawia się wówczas istotne pytanie – jak powinien zareagować? Czy podejrzenie każdej choroby zawodowej należy zgłaszać do odpowiednich organów? A może po prostu zignorować informację od pracownika? Odpowiedź znajdziemy w odpowiednich przepisach Kodeksu pracy i w rozporządzeniu Rady Ministrów ws. chorób zawodowych.

Choroba zawodowa

Punktem wyjścia jest zrozumienie, czym tak właściwie jest choroba zawodowa. Za taką chorobę uważa się jednostkę chorobową wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy. Wykaz chorób zawodowych został podany w załączniku do rozporządzenia w sprawie chorób zawodowych. Jest on katalogiem zamkniętym obejmującym (obecnie) 26 jednostek chorobowych. Co bardzo ważne – niedopuszczalne jest stwierdzenie istnienia choroby zawodowej spoza tej listy, nawet mimo istnienia związku między ustalaną chorobą a środowiskiem pracy. Nie każda choroba spowodowana wykonywaniem pracy jest więc chorobą zawodową.

Obowiązki pracodawcy w przypadku podejrzenia choroby zawodowej

O podejrzeniu choroby zawodowej można mówić wówczas, gdy u pracownika (znanego z imienia i nazwiska) wystąpią objawy choroby wymienionej w ww. wykazie chorób zawodowych. Okazją do powzięcia podejrzenia jej wystąpienia mogą być m.in. profilaktyczne badania lekarskie pracowników, obserwacje przełożonego, ale także informacja bezpośrednio od pracownika. W przypadku podejrzenia wystąpienia choroby zawodowej przepisy prawa nakładają na pracodawcę obowiązek niezwłocznego zgłoszenia takiej informacji właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.

Obowiązek zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej ciąży również – niezależnie od obowiązku pracodawcy – na:

• lekarzu podmiotu właściwego do rozpoznania choroby zawodowej (podmiotami tymi są jednostki orzecznicze I i II stopnia, które zostały wyszczególnione w rozporządzeniu, przy czym nie jest to lekarz profilaktyk uprawniony do przeprowadzania badań profilaktycznych;
• lekarzu albo lekarzu dentyście, który w trakcie wykonywania zawodu powziął takie podejrzenie u swojego pacjenta.

Również pracownik lub były pracownik, który sądzi, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na chorobę zawodową, także może samodzielnie zgłosić podejrzenie choroby zawodowej (pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza to podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną).

Jak wspomniałam wyżej, właściwymi organami, do których pracodawca przesyła zgłoszenie są:

• właściwy państwowy inspektor sanitarny (tj. właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny, właściwy państwowy graniczny inspektor sanitarny, właściwy państwowy wojewódzki inspektor sanitarny, właściwy komendant wojskowy ośrodka medycyny prewencyjnej albo właściwy wojskowy inspektor sanitarny wojskowego ośrodka medycyny prewencyjnej) oraz
• właściwy okręgowy inspektor pracy,

ustalani według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika lub właściwi według siedziby pracodawcy, w przypadku gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tej siedzibie. Zgłoszenia należy dokonać na formularzu, którego wzór stanowi załącznik do rozporządzenia. Należy przy tym pamiętać, że ustawodawca wymaga zgłoszenia „każdego” przypadku podejrzenia o chorobę zawodową do obydwóch wskazanych organów.

W przypadku choroby zawodowej o ostrym przebiegu lub podejrzenia, że choroba zawodowa była przyczyną śmierci pracownika – zgłoszenia należy dokonać dodatkowo w formie telefonicznej.

Postępowanie o stwierdzenie choroby zawodowej

Faktyczną konsekwencją zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej jest to, że po otrzymaniu takiego zgłoszenia właściwy państwowy inspektor sanitarny wszczyna odpowiednie postępowanie i podejmuje działania polegające m.in. na skierowaniu osoby, u której podejrzewa się wystąpienie choroby zawodowej, do jednostki orzeczniczej (np. poradni chorób zawodowych wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy) oraz dokonuje oceny narażenia zawodowego. Na tej podstawie dochodzi do wydania decyzji o stwierdzeniu lub braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej. Zgłoszenie podejrzenia wystąpienia choroby zawodowej „uruchamia” zatem procedurę, której finałem może być rozpoznanie lub brak rozpoznania tej choroby, a w dalszej konsekwencji wydanie decyzji odpowiednio o stwierdzeniu lub braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej.

Rejestr stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby

Pracodawca zobowiązany jest prowadzić rejestr stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby. Taki rejestr powinien obejmować każde podejrzenie choroby zawodowej, przy czym przepisy nie określają jego wzoru, w tym nawet danych, jakie powinien on zawierać. Oznacza to, że pracodawca powinien we własnym zakresie ustalić, jakie dane rejestr powinien obejmować.

Konsekwencje niewykonania przez pracodawcę obowiązku zgłoszenia

Niezgłoszenie choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę, nieujawnienie choroby zawodowej oraz przedstawienie niezgodnie z prawdą informacji, dowodów lub dokumentów dotyczących chorób jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika, podlegającym karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. Ponadto niezawiadomienie w terminie właściwego organu o chorobie zawodowej (przepis nie mówi o podejrzeniu choroby zawodowej, ale o rozpoznanej chorobie zawodowej), a także niesporządzenie wymaganej dokumentacji, do której należy prowadzenie rejestru chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby, zostało uznane za występek przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, podlegający karze grzywny do 180 stawek dziennych albo karze ograniczenia wolności.

Wnioski dla pracodawców

• Choroba zawodowa to choroba zdefiniowana w Kodeksie pracy.
• W razie podejrzenia choroby zawodowej u pracownika pracodawca ma obowiązek zgłoszenia podejrzenia tej choroby do właściwych organów.
• Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej dokonuje się na formularzu określonym przepisami prawa.
• Pracodawca ma obowiązek prowadzenia rejestru podejrzeń o choroby zawodowe.
• Niezgłoszenie podejrzenia o chorobę zawodową, a także nieprowadzenie rejestru podejrzeń są penalizowane.