Nadgodziny kadry kierowniczej a prawo do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych

Kadrze kierowniczej co do zasady nie przysługuje wynagrodzenie za pracę w nadgodzinach. Różnica w traktowaniu w tym zakresie pracowników szeregowych oraz menedżerów wynika z funkcji, jakie osoby zarządzające pełnią w organizacjach i powiązanych z nimi obowiązków. Jeżeli kierownik wykonuje pracę w godzinach nadliczbowych w wyniku złej organizacji pracy własnej lub podwładnych, nie będzie mu się należało dodatkowe wynagrodzenie. Jeżeli natomiast nadgodziny są częstym zjawiskiem, powodowanym nadmierną ilością obowiązków ciążących na tych osobach, kadra menedżerska zachowuje prawo do rekompensaty za pracę w godzinach nadliczbowych.

Kadra menedżerska nie zawsze otrzyma wynagrodzenie za nadgodziny

Sąd Najwyższy w wyroku z 5 marca 2014 roku (II PK 135/13) potwierdził, że menedżerowi nie zawsze będzie przysługiwało prawo do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Powyższe uprawnienie powiązane jest z oceną przyczyn świadczenia tej pracy. Taki stan rzeczy może bowiem wynikać zarówno z nadmiernego obłożenia pracownika obowiązkami, jak i złej organizacji pracy własnej.

Organizacja pracy a nadgodziny

W omawianym wyroku Sąd analizował sprawę pracownicy zatrudnionej na stanowisku kierownika działu personalnego, która po rozwiązaniu stosunku pracy wystąpiła do sądu z roszczeniem o wynagrodzenie za nadgodziny. Sądy I i II instancji uznały powyższe roszczenie za nieuzasadnione, powołując się na przepisy kodeksu pracy, zgodnie z którymi kierownicy i osoby zarządzające w imieniu pracodawcy zakładem pracy wykonują w razie konieczności pracę poza normalnymi godzinami pracy, bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tego tytułu. Zdaniem sądów obu instancji kierownik sama decydowała się na wykonanie zadań, które mogła delegować podległym jej pracownikom. Ponadto regulamin pracodawcy dopuszczał wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych jedynie na wyraźne polecenie bezpośredniego przełożonego, a pracownica nie zgłaszała nigdy braku możliwości wykonania powierzonych jej zadań w standardowym czasie pracy.

Sprawa trafiła do Sądu Najwyższego. Pracownica uważała bowiem, że wynagrodzenie za nadgodziny przysługuje jej ze względu na regularne świadczenie przez nią pracy w godzinach nadliczbowych. Dodatkowo, jej zdaniem przełożeni mieli pełną świadomość, że pracuje w nadgodzinach i w sposób dorozumiany wyrażali zgodę na taką pracę.

Menedżer może zostać obciążony odpowiedzialnością za wykonywanie pracy w nadgodzinach

Sąd Najwyższy nie podzielił stanowiska pracownicy i przychylił się do oceny dokonanej przez sądy I i II instancji. W swoim wyroku wskazał, że jeżeli osoba zarządzająca wykonuje pracę w godzinach nadliczbowych w wyniku złej organizacji pracy własnej, to nie ma ona prawa do wynagrodzenia za nadgodziny. Zdaniem Sądu Najwyższego pracownica pracowała w nadgodzinach wskutek dobrowolnej rezygnacji z delegowania zadań na podwładnych, zatem do takiego stanu rzeczy nie przyczyniły się nieodpowiednia organizacja pracy przez pracodawcę ani nadmierna ilość zadań. W efekcie Sąd Najwyższy uznał roszczenie pracownicy za bezzasadne.

W świetle prawa nie każde stanowisko nazwane kierowniczym będzie tak traktowane przez sąd

Pracodawcy powołujący się na wskazane powyżej przepisy powinni pamiętać, że nie każde stanowisko menedżerskie w firmie będzie spełniało kryteria stanowiska kierowniczego w świetle prawa. Analiza powyższego zagadnienia jest utrudniona ze względu na fakt, że przepisy prawa pracy nie definiują powyższego pojęcia. Termin ten był jednak wielokrotnie analizowany przez sądy pracy. W licznych orzeczeniach możemy znaleźć wytyczne dotyczące kierowników, którymi są wyłącznie pracownicy:

• stojący na czele komórek wyodrębnionych w strukturze pracodawcy (wydziałów, działów, departamentów itp.);
• których praca polega wyłącznie, lub w przeważającej części, na kierowaniu i nadzorowaniu pracy podległych pracowników.

Aby uznać określoną osobę za kierownika należy udowodnić, że jej stanowisko spełnia oba ww. kryteria. Gdy nie są spełnione powyższe przesłanki lub stanowisko wykazuje tylko jedną ze wskazanych cech, zatrudniony traktowany będzie zgodnie z przepisami jak pracownik szeregowy, a tym samym zachowa on prawo do rekompensaty za pracę nadliczbową. Zgodnie bowiem z kodeksem pracy tylko pracownikom zatrudnionym na stanowiskachkierowników wyodrębnionych komórek organizacyjnych (w powyższym znaczeniu) nie przysługują wynagrodzenie i dodatki za nadgodziny.

Nawet kierownik w pewnych sytuacjach ma prawo do wynagrodzenia za nadgodziny

Powyższe informacje nie oznaczają jednak, że kierownicy nigdy nie mają prawa ubiegać się o wynagrodzenie czy dodatek za pracę nadliczbową. Sąd Najwyższy potwierdził jedynie dotychczasową, korzystną dla pracodawców wykładnię przepisów, dotyczącą sytuacji, gdy kierownicy wykonują pracę w godzinach nadliczbowych z powodu nieodpowiedniej organizacji pracy własnej i podwładnych. Wskazał jednak równocześnie, że kadra menedżerska będzie uprawniona do otrzymania wynagrodzenia oraz dodatków w sytuacji, w której nadgodziny wynikają z regularnego obarczania jej przez pracodawcę zbyt dużą ilością obowiązków, co powoduje konieczność stałego wykonywania przez kierowników dodatkowej pracy.

Jednocześnie Sąd zwrócił uwagę, że od osób zatrudnionych na stanowiskach menedżerskich pracodawca ma prawo wymagać umiejętności z zakresu zarządzania i organizacji pracy. Tym samym błędy w powyższym zakresie skutkujące wykonywaniem przez kierowników pracy w godzinach nadliczbowych nie mogą uprawniać kadry kierowniczej do dodatkowego wynagrodzenia.

Pracodawcy powinni dokonać przeglądu stanowisk kierowniczych

W celu weryfikacji uprawnień do wynagrodzenia i dodatków za pracę w godzinach nadliczbowych warto dokonać przeglądu wszystkich stanowisk kierowniczych w zakładzie pracy. Część stanowisk nazwanych w firmie kierowniczymi może bowiem okazać się stanowiskami szeregowymi w rozumieniu prawa pracy. W konsekwencji pracownicy ci będą uprawnieni do otrzymania wynagrodzenia i dodatków za nadgodziny. Jeżeli stanowiska spełniają kryteria uprawniające do uznania ich za kierownicze na gruncie prawa pracy, dla oceny, czy ww. osobom przysługuje prawo do wynagrodzenia za nadgodziny, istotna będzie skala, częstotliwość i przyczyna podejmowania przez kadrę menedżerską pracy nadliczbowej.

Wskazany powyżej audyt wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych pozwoli zweryfikować uprawnienia menedżerów do pobierania wynagrodzenia za nadgodziny. Jeżeli chcieliby Państwo zadać dodatkowe pytania w tym zakresie, zachęcam do kontaktu. Zapraszamy także do uczestniczenia w szkoleniu dotyczącym pracy w godzinach nadliczbowych, które poprowadzę 19.05.2021 (środa) w godzinach 10:00 – 13:00. Bliższe informacje na temat szkolenia dostępne są TUTAJ.