Letnie obowiązki pracodawcy z zakresu BHP

Lato trwa w najlepsze, a co za tym idzie wysokie temperatury nie ustępują. Pracownicy niejednokrotnie muszą mierzyć się z utrudnieniami w wykonywaniu codziennych obowiązków z powodu upałów. Pracodawcy nie powinni zapominać o dodatkowych obowiązkach jakie ciążą na nich latem w związku z koniecznością zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

„Kodeksowe” obowiązki pracodawcy

Przepis art. 207 Kodeksu pracy stanowi, że na pracodawcy ciąży obowiązek zorganizowania pracy w sposób gwarantujący jej bezpieczne i higieniczne warunki. By zapewnić bezpieczeństwo pracownikom latem, należy w szczególności zadbać o odpowiednią temperaturę na stanowiskach pracy, przepływ powietrza oraz zabezpieczyć pracowników przed uciążliwymi warunkami cieplnymi, w tym nasłonecznieniem. Dodatkowo, wydane na podstawie kodeksu pracy rozporządzenie w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów, mówi o tym, że pracodawca zapewnia pracownikom napoje w ilości zaspokajającej ich potrzeby, odpowiednio zimne lub gorące w zależności od warunków wykonywania pracy:

• przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia powyżej 25^oC,
• na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28^oC.

Co istotne, napoje powinny być dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej, zaś pracodawca powinien zapewnić zachowanie odpowiednich warunków higienicznosanitarnych przygotowywania oraz spożywania napojów. Pracownikom nie przysługuje ekwiwalent pieniężny, w razie nieskorzystania z udostępnionych napojów.

Specjalne wymogi BHP stawiane są pracodawcom zatrudniającym pracowników młodocianych. Mogą oni bowiem pracować w temperaturze maksymalnie 30 ^oC i przy wilgotności powietrza na poziomie 65%. Dużą uwagę należy poświęcić także innym szczególnym grupom pracowników, tj. kobietom w ciąży i osobom starszym – czy osoby te odpowiednio się nawadniają i nie wykazują niebezpiecznych objawów np. przegrzania.

Wypadek przy pracy

Według ustawy wypadkowej wypadkiem przy pracy określamy zdarzenie, w którym pracownik doznał urazu stanowiącego zagrożenie zdrowia lub życia, przy czym istotne są 4 przesłanki: zajście to jest nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, oraz nastąpiło w związku z pracą. Jego skutkiem jest zaś uraz lub śmierć pracownika. Zatem, jeżeli wysoka temperatura stanowi swoisty czynnik sprawczy danego zdarzenia, można uznać ją za element wypadku przy pracy – przyczynę zewnętrzną. Co więcej, nie musi ona być jedyną przyczyną takiego wypadku, także samoistne schorzenia pracownika, jego choroby czy predyspozycje organizmu, które uaktywniają się w związku z takimi temperaturami otoczenia powodują, że spełniony jest warunek uznania określonego zdarzenia za wypadek przy pracy.

Liczne orzeczenia sądowe potwierdzają zresztą, że wysoka temperatura może być przyczyną zewnętrzną wypadku przy pracy. Z tego powodu pracodawcy powinni podjąć szereg czynności pozwalających z jednej strony zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy pracownikom, a z drugiej minimalizować ryzyko wypadku przy pracy.

Odpowiednia wentylacja i klimatyzacja

Pracodawcy są zatem zobowiązani do zapewnienia odpowiedniej wentylacji pomieszczeń pracy. Choć klimatyzacja w biurach i zamkniętych pomieszczeniach powoli staje się pewnym standardem, to niestety wymaga także szczególnej uwagi pracodawcy. Taka wentylacja i klimatyzacja nie mogą powodować przeciągów ani wyziębień pomieszczeń pracy, a ich czystość i sprawność musi być na bieżąco kontrolowana. 

Ochrona przed promieniowaniem słonecznym

Pracownikom wykonującym pracę na zewnątrz na otwartej przestani, pracodawca powinien zapewnić ochronę przed promieniowaniem słonecznym. Może to polegać na dostarczeniu odpowiednich środków profilaktycznych, np. nakryć głowy z lekkiego, przewiewnego materiału, odzieży ochronnej, kremów z filtrem UV czy okularów przeciwsłonecznych. Nadto, pracownicy powinni mieć możliwość odpoczynku w miejscu zacienionym i zadaszonym. Istotny jest także czynnik organizacyjny – przełożeni powinni planować prace na zewnątrz w godzinach porannych lub wieczornych, kiedy poziom nasłonecznienia oraz temperatura nie są tak wysokie jak w południe. Pamiętajmy, że udar cieplny jest niezwykle niebezpieczny dla zdrowia i życia pracownika, tym samym może powodować wiele niekorzystnych skutków oraz dyskomfort na wiele dni po jego wystąpieniu. Dlatego, pracodawca dokonując oceny ryzyka zawodowego związanego z pracą wykonywaną na zewnątrz, powinien także uwzględnić w niej narażenie pracownika na promieniowanie słoneczne i wysokie temperatury.

Skrócenie czasu pracy

W okresie letnim, pracodawcy powinni monitorować warunki pracy, w tym temperaturę i wilgotność, by w razie znacznego przekroczenia norm, niezwłocznie podjąć odpowiednie działania. W ekstremalnych sytuacjach, gdy temperatura powietrza na stanowiskach pracy jest bardzo wysoka, warto by pracodawcy rozważyli skrócenie czasu pracy lub wprowadzenie dodatkowych, płatnych przerw. Pewnym rozwiązaniem może być także wprowadzenie rotacji na stanowiskach pracy. Celem tego jest umożliwienie pracownikom odpoczynku od temperatury i regeneracje sił.

Edukowanie pracowników

Pracodawcy powinni uświadamiać pracowników o zagrożeniach związanych z wysokimi temperaturami oraz o środkach ostrożności, które należy stosować. Edukacja dot. zasad nawadniania się, objawów przegrzania czy udaru cieplnego i postępowania w razie wystąpienia niepożądanych zdarzeń, jest kluczowa dla zapewnienia bezpieczeństwa. Dodatkowo, pracodawcy powinni monitorować, czy pracownicy korzystają z środków ochrony indywidualnej i w razie ewentualnych zaniechań dyscyplinować „niepokornych” w celu zapewnienia im bezpieczeństwa w wykonywaniu pracy.

Planowana zmiana przepisów

W obecnym stanie prawnym nie ma określonej maksymalnej temperatury, w której praca może być wykonywana (ustalona została jedynie minimalna wysokość, zależna od rodzaju pracy). W związku ze zmianami klimatycznymi i wzrostem temperatur, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wraz z Głównym podjęli temat stworzenia nowych przepisów określających obowiązki pracodawców dotyczące ochrony pracowników przed wysokimi temperaturami w miejscu pracy. Obecnie w naszym kraju trwają badania w temacie obciążenia cieplnego pracowników, które będą punktem wyjścia do dalszych prac ustawodawcy w tym zakresie.

Wnioski dla pracodawców

• Okres letni powoduje, że pracodawcy mają dodatkowe obowiązki, tj. zapewnienie pracownikom dostępu do zimnych napojów przez cały okres zmiany roboczej, przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia powyżej 25^oC oraz na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28^oC.
• Zapewnienie dostępu do klimatyzacji czy wentylatorów, nie jest jeszcze obowiązkiem ustawowym, aczkolwiek z pewnością ułatwi wykonywanie pracy pracownikom oraz pozytywnie wpłynie na ich koncentrację.
• Pracodawca, oprócz zapewnienia środków ochrony indywidualnej, powinien zadbać o edukację pracowników odnośnie zasad prawidłowego nawadniania się i postępowania w razie przegrzania lub udaru cieplnego.
• Warto śledzić proces legislacyjny zapowiadanych nowych przepisów dot. ochrony pracowników przed wysokimi temperaturami w miejscu pracy – już niedługo na pracodawca mogą zostać nałożone konkretne nowe obowiązki w tym zakresie.