Choroba zawodowa – co to jest i jak ją stwierdzić?

Coraz częściej pracownicy zgłaszają pracodawcom, że zdiagnozowane u nich schorzenie jest chorobą zawodową, w związku z czym wysuwają wobec pracodawcy roszczenia o zapłatę wyższego wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku chorobowego, a czasem domagają się nawet cywilnoprawnych świadczeń odszkodowawczych.

Czy w każdym przypadku choroby pracownika możemy mówić o jej zawodowym źródle? Czy pracodawca ma obowiązek wypłacić wyższe świadczenia chorobowe lub odszkodowanie na każde żądanie pracownika?

Czym jest choroba zawodowa?

Aby poznać definicję choroby zawodowej, musimy sięgnąć do kodeksu pracy. Jako choroba zawodowa przede wszystkim może zostać uznane wyłącznie takie schorzenie, które zostało wymienione w wykazie chorób zawodowych.

Drugim warunkiem jest to, że w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo powstała w związku ze sposobem wykonywania pracy. Te czynniki nazywamy „narażeniem zawodowym”.

Podsumowując, elementami niezbędnymi dla uznania danej choroby za zawodową są przede wszystkim:

• wymienienie jej w wykazie chorób zawodowych;
• wystąpienie tzw. narażenia zawodowego;
• związek przyczynowy między chorobą a narażeniem zawodowym.

Wszystkie te okoliczności muszą wystąpić jednocześnie.

Wykaz chorób zawodowych

Wykaz chorób zawodowych stanowi załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów ws. chorób zawodowych. Jest on katalogiem zamkniętym, a lista ta obejmuje obecnie 26 chorób. Niedopuszczalne jest stwierdzenie choroby zawodowej spoza tej listy, nawet jeżeli choroba powstała w związku z pracą.

Narażenie zawodowe

Wystąpienie tzw. narażenia zawodowego wymaga wykazania, że choroba pracownika wymieniona we wspomnianym wykazie została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy konkretnego pracownika albo jest związana ze sposobem wykonywania przez niego pracy. Musi to być wykazane bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem.

Związek przyczynowy

Domniemuje się, że istnieje związek przyczynowy między zachorowaniem a czynnikami narażenia. Uzasadnione jest to występującą często długotrwałością narażenia pracownika na szkodliwe dla jego zdrowia okoliczności. Ustawodawca zakłada, że objawy choroby zawodowej mogą niekiedy ujawnić się po ustaniu pracy w warunkach narażenia, a nawet po ustaniu stosunku pracy.

To oznacza, że rozpoznanie choroby zawodowej może nastąpić u pracownika lub byłego pracownika. Nie ma znaczenia, czy ma miejsce w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym, czy po zakończeniu pracy w takim narażeniu. Jedynym warunkiem jest to, że u pracownika występują udokumentowane objawy chorobowe w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.

Choroba zawodowa jest pojęciem prawnym, oznaczającym zachorowanie pozostające w związku przyczynowym z pracą. Wywołuje ją sama praca, jej rodzaj, charakter, sposób i warunki jej wykonywania. Jest przewidywalna, ale nie musi wystąpić. W każdym wypadku decydujące znaczenie może mieć bowiem osobnicza wrażliwość na działanie określonego czynnika narażenia.

Podstawa stwierdzenia choroby zawodowej

Z punktu widzenia pracodawcy najistotniejszą kwestią przy ustaleniu jego odpowiedzialności, jest stwierdzenie choroby zawodowej przez odpowiedni organ.

Samo zgłoszenie przez pracownika objawów chorobowych jest niewystarczające. To państwowy inspektor sanitarny wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej u konkretnego pracownika lub byłego pracownika. Dopiero taka ostateczna („prawomocna”) decyzja stanowi podstawę uznania, że mamy do czynienia chorobą zawodową.

Wydanie przez państwowego inspektora sanitarnego decyzji stwierdzającej chorobę zawodową, poprzedzone jest między innymi rozpoznaniem jej przez właściwego lekarza. Konieczne jest też sporządzenie oceny narażenia zawodowego w zakładzie pracy.

Co może zrobić pracodawca?

Co ważne na każdym etapie postępowania o stwierdzanie choroby zawodowej, pracodawca może przedstawiać własne dowody i twierdzenia. W związku z tym, że postępowanie odbywa się na podstawie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, od decyzji państwowego inspektora sanitarnego, pracodawcy służy odwołanie do organu wyższego stopnia. Ostatecznie dopuszczalna jest nawet skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Należy także pamiętać, że każde podejrzenie wystąpienia choroby zawodowej, a następnie jej rozpoznanie i stwierdzenie wiąże się z licznymi obowiązkami pracodawcy, zwłaszcza w zakresie działań prewencyjnych związanych z bhp.

Gdyby w jakimkolwiek zakresie potrzebowali Państwo wsparcia w związku z podejrzeniem wystąpienia choroby zawodowej albo na etapie postępowania związanego ze stwierdzeniem występowania takiej choroby, zachęcam do kontaktu z Kancelarią.

W ramach regularnej praktyki wspieram pracodawców w takich sytuacjach i dążę do tego, żeby zapadające orzeczenia były dla nich korzystne.