Badania profilaktyczne w przypadku pogorszenia się stanu zdrowia pracownika

Jednym z podstawowych i najważniejszych obowiązków w zakresie bhp każdego pracownika jest poddawanie się wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim oraz innym zaleconym badaniom i stosować się do wskazań lekarskich. W praktyce oznacza to, że pracodawca ma obowiązek skierować pracownika na odpowiednie badania, a pracownik ma obowiązek poddania się tym badaniom. Często jednak spotykam się z przedstawianym przez Klientów problemem wysyłania pracowników na badania lekarskie przed „zaplanowanymi” badaniami okresowymi. Pojawia się bowiem wątpliwość kiedy tak naprawdę pracodawca może wysłać pracownika na takie badania skoro termin następnego badania (określony w zaświadczeniu lekarskim) nie nadszedł. Czy i kiedy pracodawca może wysłać pracownika na takie wcześniejsze badania? Jak wówczas formułować skierowanie na badanie?

Obowiązkowe badania lekarskie

Jak wiemy, art. 229 § 4 kp mówi o tym, że pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Dlatego pracodawca ma obowiązek skierowania pracownika na badania:

• wstępne,
• okresowe,
• kontrolne.

Z przepisu tego wynika więc, że tylko aktualne orzeczenie lekarskie legitymuje wykonywanie przez pracownika pracy.

Aktualność orzeczenia lekarskiego

Aktualnym orzeczeniem lekarskim jest zaś orzeczenie stwierdzające stan zdrowia pracownika w dacie, w której ma być dopuszczony do pracy.

Orzeczenie zachowuje aktualność w okresie w nim wymienionym, jednak staje się nieaktualne w przypadku wystąpienia w tym okresie zdarzeń, które mogą wskazywać na zmianę stanu zdrowia pracownika (wyrok SN z 18 grudnia 2002 r., I PK 44/02).

Kiedy aktualizuje się obowiązek przeprowadzenia badań profilaktycznych pracownika?

Poza szczególnymi przypadkami, pracodawca kieruje pracownika na badanie, kiedy:
1) zatrudnia pracownika (badania wstępne);
2) zbliża się data kolejnego badania okresowego (badania okresowe);
3) w razie zgłoszenia przez pracownika gotowości do pracy po nieobecności w pracy spowodowanej chorobą trwającą dłużej niż 30 dni (badania kontrolne);
4) w razie wystąpienia zdarzeń, które mogą wskazywać na zmianę stanu zdrowia pracownika (nazwijmy je roboczo „badaniami nadzwyczajnymi”).

Badania „nadzwyczajne”

Konieczność przeprowadzenia badań z ostatniej kategorii zachodzi, gdy mamy do czynienia z uzasadnionym podejrzeniem zmiany stanu zdrowia pracownika i jest to niezbędne z uwagi na szczególne obowiązki pracodawcy dot. bhp.

Dlatego zawsze, gdy pracodawca poweźmie informację o zdarzeniach, takich jak:

• omdlenia;
• utrata przytomności;
• zawroty głowy;
• zgłaszane duszności;
• zgłaszane złe samopoczucie i in.;

poza oczywiście podjęciem niezwłocznie pomocy takiemu pracownikowi – powinien w pierwszej kolejności odsunąć pracownika od pracy do czasu uzyskania zaświadczenia o braku przeciwskazań do wykonywania pracy na danym stanowisku.

W następnym kroku, pracodawca powinien skierować pracownika na kontrolne badania profilaktyczne.

Treść skierowania na badanie i ewentualnych załączników

Niestety bardzo często pracodawcy mają problem z tym, jak wykazać w skierowaniu potrzebę wykonania badań profilaktycznych w związku z tymi nadzwyczajnymi zdarzeniami.

W formularzu skierowania nie ma bowiem miejsca na dodatkowe zapiski. W praktyce problem ten można rozwiązać poprzez załączenie do skierowania dodatkowego opisu sytuacji (jako np. załącznik).

Należy jednak pamiętać, że pracodawca nie powinien ferować w takim opisie diagnozy choroby lub schorzenia. Powinien skupić się na faktach, wskazując na nietypowe zachowania lub zdarzenia uzasadniające skierowanie pracownika na badanie.
Bardzo ważne jest również to, aby w samym skierowaniu dokładnie opisać warunki pracy na stanowisku pracownika. Przypominam, że odpis takiego skierowania należy dołączyć do akt osobowych.

Dodatkowe badania specjalistyczne

Tylko i wyłącznie lekarz medycyny pracy może skierować pracownika na dodatkowe badania specjalistyczne, takie jak np. badania neurologiczne czy psychiatryczne. Pracodawca nie ma podstawy prawnej do wnioskowania do lekarza o przeprowadzenie konkretnych badań, a więc nie ma możliwości ukierunkowywania badań medycyny pracy – zawsze to lekarz decyduje o zakresie badań.

Odwołanie się od decyzji lekarza

Jeżeli z jakichkolwiek powodów pracodawca uzna, że wydane przez lekarza medycyny pracy zaświadczenie jest nieprawidłowe, może odwołać się od decyzji lekarza i wydanego orzeczenia.

Jeżeli więc istnieją podstawy do uznania, że jednak stan zdrowia pracownika wyklucza możliwość świadczenia przez niego pracy zgodnie z bhp, a mimo to zaświadczenie dopuszcza pracownika do pracy – warto rozważyć tę opcję.

Z kolei, jeżeli lekarz medycyny pracy orzeknie, że istnieją przeciwskazania do wykonywania pracy na danym stanowisku, a pracodawca nie będzie miał możliwości przeniesienia pracownika na inne stanowisko, wówczas będzie można rozwiązać z nim umowę o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia (ewentualnie na podstawie porozumienia stron, jeżeli pracownik wyrazi na to zgodę). W okresie wypowiedzenia – bezwzględnie zwalniamy pracownika od świadczenia pracy.

Wnioski dla pracodawców

• Regularne poddawanie się wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim oraz innym zaleconym badaniom i stosowanie się do wskazań lekarskich jest jednym z podstawowych obowiązków pracownika.
• Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.
• W określonych sytuacjach pracodawca może wysłać pracownika na dodatkowe badania.
• Treść skierowania na badanie musi być precyzyjna, dodatkowe informacje można zawrzeć w załączniku.
• O dodatkowych badaniach decyduje wyłącznie lekarz medycyny pracy.
• Pracodawca może odwołać się od orzeczenia lekarza medycyny pracy.