Zaświadczenie o zdolności do pracy a wypadek przy pracy

Za zewnętrzną przyczynę wypadku może być uznane dopuszczenie pracownika do pracy na podstawie zaświadczenia lekarskiego zawierającego oczywiście błędną ocenę stanu jego zdrowia. Błąd w zaświadczeniu lekarskim musi mieć charakter oczywisty, a zatem musi dać się zauważyć bez potrzeby uciekania się do specjalistycznej wiedzy medycznej, którą co do zasady posiadają wyłącznie lekarze. Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 maja 2017 r. (II PK 94/16).

Stan faktyczny

Pracownica była zatrudniona na podstawie umowy o pracę na stanowisku operatora maszyn pakujących. W trakcie pracy na nocnej zmianie dostała ataku epilepsji, w wyniku czego potknęła się i spadła z wysokości. Pierwszej pomocy udzielili jej współpracownicy, po czym trafiła ona do szpitala, w którym stwierdzono pourazowe uszkodzenie śledziony i epilepsję. Zespół powypadkowy stwierdził, że nie doszło do wypadku przy pracy z uwagi na fakt, że ww. zdarzenie powstało wyłącznie z powodu choroby samoistnej pracownicy, a więc przyczyny wewnętrznej, tkwiącej w jej organizmie. Pracownica nie zgodziła się z tym stanowiskiem i wniosła pozew o ustalenie, że doszło do wypadku przy pracy, a tym samym zażądała sprostowania protokołu powypadkowego. Wskazywała ona, że atak epilepsji nastąpił dopiero po upadku, a ten spowodowany był zbyt dużym nagromadzeniem palet i błędnym ich rozłożeniem, a nie stanem jej zdrowia.

Stanowisko sądów

Sąd I instancji zakwalifikował zdarzenie jako wypadek przy pracy i nakazał sprostowanie protokołu powypadkowego podkreślając, że pracownica już w przeszłości miewała ataki epilepsji na terenie zakładu pracy. W ocenie sądu pracodawca, mając wiedzę o zaistniałych w przeszłości incydentach, zaniedbał więc swoje obowiązki poprzez złe organizowanie pracy pracownicy, m.in. poprzez nakazywanie jej wykonywania pracy w porze nocnej oraz wysłania ją na badania kontrolne bez dostatecznego zaakcentowania w skierowaniu, z jakiego powodu mają być one wykonane. Pracodawca wniósł apelację od ww. wyroku. Sąd II instancji podzielił jednak stanowisko sądu I instancji, uznając, że zdarzenie miało charakter wypadku przy pracy, w konsekwencji czego apelację tę oddalił. Sąd apelacyjny uznał, że pracodawca nie dołożył należytej staranności, by wyjaśnić zaistniałe w przeszłości sytuacje i doprowadzić do przeprowadzenia koniecznych badań lekarskich. W konsekwencji, wskutek skargi kasacyjnej pracodawcy, sprawa trafiła do Sądu Najwyższego, który (uznając ją za zasadną i uchylając zaskarżony wyrok) wskazał, że dopuszczenie pracownika do pracy na podstawie zaświadczenia lekarskiego, zawierającego w oczywisty sposób błędną ocenę stanu zdrowia jest, co do zasady, uznawane za zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy, jednakże błąd ten musi być oczywisty.

Przyczyna zewnętrzna jako element wypadku przy pracy

Wystąpienie przyczyny zewnętrznej jest elementem koniecznym, by zdarzenie mogło być uznane za wypadek przy pracy. Choroba pracownika nie stanowi (co do zasady) takiej przyczyny, gdyż jest przyczyną wewnętrzną. Tylko w połączeniu z wystąpieniem szczególnych okoliczności może ona zatem być przyczyną zewnętrzną.

Niezgodność stanu wynikającego z zaświadczenia lekarskiego a faktycznego stanu zdrowia pracownika

Bywa tak, że stan zdrowia pracownika wynikający z zaświadczenia lekarskiego nie koresponduje z jego faktycznym stanem zdrowia. Dopuszczenie do pracy pracownika, którego stan zdrowia jest, w sposób oczywisty (o czym poniżej), niezgodny z zaświadczeniem lekarskim, może stanowić przyczynę zewnętrzną wypadku. Na pracodawcy ciąży bowiem obowiązek reagowania na jakiekolwiek dostrzegalne nieprawidłowości w zachowaniu pracownika, które mogą świadczyć o jego niezdolności do pracy. Mając o tym wiedzę pracodawca winien odsunąć pracownika od pracy oraz skierować go na dodatkowe badania kontrolne.

„Oczywistość” niezdolności do pracy

Oczywistość ta polega na tym, że objawy choroby pracownika muszą być łatwo dostrzegalne przez osoby nieposiadające specjalistycznej wiedzy medycznej, zatem powinni być w stanie dostrzec je zarówno pracodawca, jak i współpracownicy. W przypadku dopuszczenia do pracy pracownika, co do którego „gołym okiem” widać niepokojące objawy zdrowotne (wskutek czego dojdzie do zdarzenia wypadkowego), pozwoli na przyjęcie, że wystąpiła przyczyna zewnętrzna, a to sprawi, że całe zdarzenie będzie mogło być kwalifikowane jako wypadek przy pracy.

Wnioski dla pracodawców

• Na pracodawcy ciąży prawny obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, w tym wysyłania pracowników, przed dopuszczeniem ich do pracy, na badania wstępne, natomiast tych, których są już zatrudnieni, na okresowe badania kontrolne.
• Choroba pracownika nie stanowi, co do zasady, przyczyny zewnętrznej wypadku przy pracy, a jest to element konieczny uznania zdarzenia za taki wypadek.
• Dopuszczenie do pracy pracownika, którego stan zdrowia jest niezgodny z zaświadczeniem lekarskim, może stanowić przyczynę zewnętrzną.
• Pracodawca powinien zawsze reagować w sytuacjach, w których dostrzega, że faktyczny stan zdrowia pracownika każe poddawać w wątpliwość jego zdolność do pracy.