Składki od umowy zlecenia zawartej ze spółką powiązaną z pracodawcą

W odpowiedzi na pytanie prejudycjalne zadane przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu, Sąd Najwyższy zinterpretował pojęcie „wykonuje pracę na rzecz pracodawcy”. Pojęcie to rodzi trudności nie tylko dla samych przedsiębiorców, ale i dla sądów. Jest przy tym niezwykle istotne – decyduje o konieczności oskładkowania umów cywilnoprawnych zawieranych obok umów o pracę. Chociaż wydana 26 sierpnia 2021 r. uchwała (sygn. III UZP 3/21) jest kontynuacją linii orzeczniczej, pogląd wyrażony przez SN nakazuje przedsiębiorcom zachować szczególnie wysoką ostrożność w przypadku, gdy z pracownikiem zawarta jest umowa o pracę oraz dodatkowe umowy zlecenie wewnątrz jednej grupy kapitałowej lub w wypadku powiązań personalnych pomiędzy przedsiębiorcami.

Umowa o pracę w godzinach pracy, a po godzinach – umowa zlecenie

Pojęcia „wykonuje pracę na rzecz pracodawcy” zawarte jest w przepisie art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sprawa, w której skierowano pytanie prejudycjalne, dotyczyła pracowników spółki zajmującej się produkcją biżuterii i zegarków:

• na podstawie umów o pracę wykonywali oni stacjonarnie obowiązki na rzecz tej spółki,
• po godzinach oraz w weekendy zajmowali się realizacją zamówień online, czynności te wykonując już nie jako pracownicy ww. spółki, ale na podstawie umów zlecenia zawartych z inną spółką, należącą do tej samej grupy kapitałowej.

De facto pracownicy ci „po pracy” sprzedawali więc produkty swojego pracodawcy, dokonując tego jednak za pośrednictwem innego podmiotu.

Ubezpieczenia społeczne w przypadku różnych umów

Zasadą jest, że w przypadku gdy dana osoba objęta jest zarówno umową o pracę (która zapewnia co najmniej minimalne wynagrodzenie), jak i umową zlecenia, tylko ta pierwsza stanowi tytuł do ubezpieczeń społecznych. Jeśli jednak w oparciu o umowy obu rodzajów wykonywane są czynności na rzecz tego samego podmiotu (pracodawcy) uznaje się, że umowa cywilnoprawna powinna zostać oskładkowana w ten sam sposób, co umowa o pracę.

Zdaniem Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy uznał, że pojęcie „wykonuje pracę na rzecz pracodawcy” obejmuje wykonywanie umów zlecenia, łączących pracownika z przedsiębiorcą prowadzącym internetową sprzedaż produktów pracodawcy (w tym wypadku firmy jubilerskiej), z którym przedsiębiorca ten jest powiązany osobowo lub kapitałowo.

Dla oceny, czy obowiązki pracowników, wynikające z obu umów, były wykonywane na rzecz pracodawcy, tj. spółki jubilerskiej – a przez to, czy umowa zlecenia podlegała oskładkowaniu – nie ma znaczenia fakt, że zakres obowiązków był inny, niż ten wynikający z umowy o pracę i wykonywano je w innym miejscu.

Znaczenie dla przedsiębiorców

Zgodnie z poglądem SN wyrażonym w uchwale, przedsiębiorcy powinni zachować szczególną ostrożność w przypadku, gdy „podwójne” umowy zawierane są z pracownikami wewnątrz jednej grupy kapitałowej lub w wypadku powiązań personalnych pomiędzy przedsiębiorcami, ponieważ występują między nimi istotne zależności.

Nawet istotne różnice w zakresie:

• obowiązków pracowników-zleceniobiorców,
• miejsca i sposobu ich wykonywania,

mogą nie mieć znaczenia w obliczu ścisłego powiązania przedsiębiorców i faktu, że koniec końców czynności wykonywane są jedynie na rzecz pracodawcy. Jego obowiązkiem w takiej sytuacji jest uiszczenie składek na ubezpieczenia społeczne również od umów zlecenia. Co ważne, ZUS może domagać się składek nawet za okres 5 lat wstecz.