Prawo żądania od pracownika zwrotu powierzonego mienia

Pracodawca ma prawo żądać od pracownika zwrotu powierzonego mu mienia niezależnie od tego, czy dochodzi do zakończenia stosunku pracy, czy też stosunek ten nadal trwa. Pracownik jedynie okresowo dysponuje tym mieniem i nie jest jego właścicielem. Niepodporządkowanie się powyższemu poleceniu pracodawcy stanowi ciężkie naruszenie podstawowego obowiązku pracowniczego. Taki pogląd wyraził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 24 lutego 2022 r. (II PSK 309/21).

Stan faktyczny

Zgodnie z zasadami obowiązującymi w firmie, w której był zatrudniony pracownik, zobowiązany był on do zwrotu samochodu służbowego wyłącznie w przypadku zmiany stanowiska lub rozwiązania stosunku pracy. W trakcie trwającego zwolnienia lekarskiego pracodawca odwołał jednak upoważnienie do korzystania z samochodu służbowego i wezwał pracownika do zwrotu pojazdu, czego ten nie uczynił. Z uwagi na powyższe, pracodawca rozwiązał umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia, jako podstawę podając ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych polegające na bezpodstawnym niewykonaniu polecenia służbowego. Pracownik odwołał się od rozwiązania stosunku pracy do sądu.

Stanowisko sądów

Sąd I instancji nie znalazł podstaw by przyjąć, że zachowanie pracownika mogło stanowić ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych. Sąd II instancji wyraził jednak stanowisko przeciwne i przyznał rację pracodawcy. Wskutek wniesienia przez pracownika skargi kasacyjnej sprawa trafiła do Sądu Najwyższego, który odmówił przyjęcia tej skargi do rozpoznania jednocześnie wyrażając ocenę, zgodnie z którą zachowanie pracownika dawało pracodawcy podstawę do zwolnienia dyscyplinarnego.

Możliwość żądania zwrotu mienia powierzonego

Pracodawca dokonując powierzenia mienia pracownikowi (np. służbowego auta lub laptopa) przekazuje je wyłącznie do dyspozycji pracownika, z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się. Sąd Najwyższy nie miał zatem wątpliwości, że mienie to podlegać winno zwrotowi na każde wezwanie pracodawcy z uwagi na fakt, iż to pracodawca pozostaje jego jedynym właścicielem. Obowiązujące przepisy nie rozstrzygają wprost tego, czy w przypadku nieobecności pracownika w pracy pracodawca może zażądać od niego zwrotu powierzonego mienia, nawet jeżeli nie przewidują tego wprost regulacje wewnętrzne obowiązujące w zakładzie pracy. Sąd Najwyższy potwierdził, iż pracodawca ma takie prawo. Oznacza to, że gdy pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim, wykorzystuje urlop wypoczynkowy lub zostaje zwolniony z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia, ciąży na nim obowiązek zwrotu mienia na każde wezwanie pracodawcy. Obowiązek ten jest więc niezależny od tego, czy stosunek pracy ulega rozwiązaniu, czy też nadal trwa.

Brak zwrotu powierzonego mienia jako naruszenie obowiązków pracowniczych

Pracownik jest zobowiązany dbać o interes i mienie pracodawcy oraz swoim postępowaniem nie powodować sytuacji konfliktowych lub takich, które mogą prowadzić do utraty zaufania przez pracodawcę. Niepodporządkowanie się ww. poleceniu pracodawcy stanowiło więc ciężkie naruszenie obowiązku ochrony jego mienia, a to z kolei mogło być przyczyną zastosowania wobec pracownika sankcji dyscyplinarnych.

Nieco inaczej należy oczywiście ocenić sytuację, w której mienie zostałoby pracownikowi powierzone z możliwością jego użytkowania także dla celów prywatnych (a więc np. także w trakcie urlopu). Dlatego tak istotnym jest ustalenie w organizacji jasnych i przejrzystych procedur wewnątrzzakładowych dotyczących zasad powierzenia oraz zwrotu mienia przez pracowników. Ich wprowadzenie pozwala bowiem na szybkie i sprawne wdrażanie koniecznych działań, a w razie sporu z pracownikiem będzie kluczowym dowodem branym pod uwagę przez sąd przy wydawaniu orzeczenia rozstrzygającego ten spór.

Wnioski dla pracodawców:

• właścicielem powierzonego mienia pozostaje pracodawca, a pracownik jedynie okresowo nim dysponuje;
• pracodawca w każdym czasie może żądać zwrotu powierzonego mienia;
• przebywanie na zwolnieniu lekarskim, wykorzystywanie urlopu wypoczynkowego lub zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia nie wyłącza ciążącego na pracowniku obowiązku zwrotu mienia na każde wezwanie pracodawcy.