Badania wstępne pracownika a COVID-19

Pandemia koronawirusa spowodowała daleko idące przeobrażenia na rynku pracy i w zakresie zarządzania firmami. Przedsiębiorcy ciągle poszukują rozwiązań, które zwiększą bezpieczeństwo oraz umożliwią efektywną pracę przy jednoczesnym zachowaniu jej ciągłości. Powyższe wymaga jednak modyfikacji przepisów prawa pracy. Jednym z istotnych problemów w tym zakresie jest temat obowiązkowych badań wstępnych dla nowo przyjętych osób. Kwestie te uwzględnione są w tzw. tarczy antykryzysowej, której aktualne brzmienie omawiamy poniżej.

Badania wstępne – dotychczasowe przepisy

Zgodnie z Kodeksem Pracy pracodawca musi zadbać o podpisanie umowy z jednostką medycyny pracy, która będzie przeprowadzać badania wstępne, okresowe i kontrolne. W myśl przepisów, przed dopuszczeniem do wykonywania czynności zawodowych należy skierować pracownika na badania wstępne. Nowo zatrudniona osoba musi bowiem otrzymać od lekarza orzeczenie o braku przeciwskazań do wykonywania pracy na określonym stanowisku.

Pracodawca może jednak zatrudnić pracownika bez kierowania go na badania wstępne, jeżeli posiada on aktualne orzeczenie o braku przeciwskazań do wykonywania pracy z poprzedniej firmy, o ile:

• warunki na poprzednim stanowisku są porównywalne z tymi w nowym przedsiębiorstwie oraz 
• od ustania poprzedniego zatrudnienia nie minęło więcej niż 30 dni.

Tarcza antykryzysowa a badania wstępne

Tarcze antykryzysowe nie zniosły obowiązku przeprowadzania wstępnych badań lekarskich. Jeżeli firma przyjmuje nowego pracownika w czasie epidemii, to nadal pracodawca musi skierować go na badania wstępne, a nowo zatrudniony jest zobowiązany poddać się takim badaniom. Jednakże zmiany w tarczy antykryzysowej, które weszły w życie 16 grudnia 2020 roku, ułatwią zarządzanie przedsiębiorstwem w sytuacji wymagającej wysokiej mobilności i elastyczności.

Nowe przepisy zmieniają dotychczasową zasadę, zgodnie z którą osobą uprawnioną do przeprowadzania badania wstępnego jest lekarz medycyny pracy. W art. 12a ust. 3 tarczy wskazano, że w przypadku braku dostępności uprawnionego specjalisty, badanie takie może przeprowadzić i wydać odpowiednie orzeczenie lekarskie także inny lekarz. Taki dokument (wydany przez innego lekarza) traci moc po upływie 180 dni od dnia odwołania stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego.

Możliwość rezygnacji z wykonywania badań wstępnych

Zgodnie z art. 12a ust. 5 pkt 1 i 2 tarczy w trakcie obowiązywania stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego wprowadzono możliwość rezygnacji z wykonywania badań wstępnych, jeśli osoba:

• jest przyjmowana ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy (inne niż administracyjno-biurowe) w ciągu 180 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z firmą;
• jest przyjmowana do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko (inne niż administracyjno-biurowe) w ciągu 180 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, o ile posiada aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i odpowiadają one warunkom na nowym stanowisku (nie dotyczy to prac szczególnie niebezpiecznych);
• jest przyjmowana na stanowisko administracyjno-biurowe i posiada aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach opisanych w skierowaniu na badania lekarskie, o ile pracodawca stwierdzi, że odpowiadają one warunkom występującym na nowym stanowisku pracy.

Przyjmując pracownika, należy zatem zweryfikować, czy warunki uwzględnione w dotychczasowym orzeczeniu lekarza medycyny pracy odpowiadają tym, które występują na nowym stanowisku. Powyższe ułatwienia nie obejmują osób zatrudnianych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.

Ułatwienia dotyczą nie wszystkich pracodawców

Pomimo wprowadzenia przez ustawodawcę powyższych ułatwień w zakresie badań wstępnych dla nowo zatrudnionych pracowników, nie wszyscy pracodawcy będą mogli z nich skorzystać. Przyjmując osobę bez aktualnego orzeczenia, wymagane będzie skierowanie jej do lekarza medycyny pracy lub przy braku dostępności wskazanego specjalisty – do innego lekarza. Nowe regulacje nie będą dotyczyć również osób wykonujących prace szczególnie niebezpieczne. Pozostali przedsiębiorcy będą mogli uprościć proces zatrudnienia nowego pracownika, co w sytuacji ograniczeń związanych z COVID-19 oraz zapotrzebowania na rozwiązania zwiększające mobilność na rynku pracy może przyczynić się do sprawniejszego kierowania polityką kadrową firmy.

Autor: Anna Górna – Nowak, radca prawny